Вучню патрэбна як зваротная інфармацыя аб працэсе навучання, так і падсумаванне аб узроўні ведаў па пэўнай тэме ці раздзеле.
Фарматыўная ацэнка – перадача зваротнай інфармацыі, якая дапамагае вучню вучыцца.
Падсумавальная ацэнка – ацэнка вынікаў, якая найчасцей вызначаецца праз бал (адзнака).

Розніца паміж фарматыўнай і падсумавальнай ацэнкамі добра ілюструецца праз наступнае параўнанне:
Калі рэстаранны кухар у працэсе гатоўкі на кухні каштуе суп, каб атрымаць зваротную інфармацыю пра смак стравы – гэта фарматыўная ацэнка. Калі суп каштуе госць рэстарана – гэта ўжо падсумавальная ацэнка: госць "выстаўляе" адзнаку: "Выдатна!", "Смаката!", "Нясмачна!" і г.д. Розніца ў тым, што калі суп у госця на стале – кухар з супам ужо нічога не зробіць, а вось калі суп яшчэ на кухні – яго можна удасканаліць: дасаліць, дадаць зеляніну і прыправы і г.д.
З пазіцыі эфектыўнасці навучання абедзьве ацэнкі важныя, бо вучню патрэбна як зваротная інфармацыя ў працэсе навучання, так і падсумаванне аб узроўні ведаў па пэўнай тэме ці раздзеле.
Фарматыўная ацэнка – гэта перадача вучням зваротнай інфармацыі, якая дапамагае ім вучыцца. У зваротнай інфармацыі змяшчаюцца падказкі і рэкамендацыі: якім чынам вучань можа палепшыць сваю работу і ў якім кірунку яму рушыць – а гэта матывуе да далейшай працы.
Падсумавальная ацэнка (адзнака) выражаецца балам, які паказвае вучню:

• на колькі яго работа блізкая або далёкая ад ідэальнай
• якую пазіцыю займае ўзровень ведаў вучня ў параўнанні з іншымі вучнямі
• падводзіць вынік навучання на пэўным этапе.

Тэхніка параўнання
На бацькоўскім сходзе трэба змястоўна і на прыкладах пазнаёміць бацькоў з новай практыкай: паказаць работы іх дзяцей з каментарыем і проста з адзнакай. На жаль, бацькі не заўсёды актыўныя на сходах і больш маўчаць, але пасля такой дэманстрацыі многія пагаджаюцца супрацоўнічаць. Бацькі самі бачаць розніцу і пагаджаюцца з тым, што лепш мець грунтоўныя веды, чым добрую адзнаку, якая не заўсёды бывае аб’ектыўнай.

Тэхніка анкетавання
Перад бацькоўскім сходам трэба правесці анкетаванне, даследаваўшы стаўленне бацькоў да зменаў і падрыхтаваўшы іх, тым самым, да канструктыўнай размовы. Прапанаваны ліст да бацькоў складаецца з дзвюх старонак. На першай пытанні, на якія трэба бацькам даць адказ. На другой – бацькі бачаць выкананую іх дзецьмі пісьмовую работу (напрыклад, па тэме «Квадратныя карані») з каментарыем настаўніцы, напісаным па ўсіх правілах зваротнай сувязі.
Пытанні анкеты:
1. Ці лічыце Вы, што больш частае выстаўленне адзнак Вашаму дзіцяці паляпшае яго веды?
2. Ці заўсёды адзнака паказвае дзіцяці вывучэнне тэмы? Ці гэта хутчэй параўнанне ведаў дзіцяці з ідэальнымі па прадмеце?
3. Ці трэба цалкам адмовіцца ад выстаўлення адзнак?
4. Хацелі б Вы атрымліваць каментарыі (аналіз) працы Вашага дзіцяці?

Тэхніка партнёрскага інтэрв’ю
Вучні і бацькі пісьмова адказваюць на пытанні, а потым параўноўваюць адказы і абмяркоўваюць з настаўнікам формы супрацоўніцтва з мэтай больш эфектыўнага навучання дзяцей. Падчас гэтых сустрэч прапануюцца такія пытанні:

• Што павінна адбыцца, каб ты чамусьці навучыўся? / Што, па вашым меркаванні, павінна здарыцца, каб ваша дзіця чамусьці навучылася?
• Чаму новаму ты навучыўся? / Чаму новаму навучылася ваша дзіця на гэтым тыдні?
• На якую дапамогу ты разлічваеш? / Якую дапамогу вы можаце даць дзіцяці?

Аказалася, што такі вопыт вельмі карысны і дае станоўчыя эфекты ў тым ліку і для бацькоў.

Тэхніка групавой характарыстыкі вучняў
Каб азнаёміць бацькоў з сутнасцю фарматыўнай ацэнкі, ім прапаноўваецца характарыстыка групы ў выглядзе чатырохэлементнай зваротнай сувязі, пры гэтым асаблівая ўвагу была звернутая на атмасферу навучання і дысцыпліну ў групе. "Характарыстыка была ўспрынята вельмі пазітыўна, нават з усмешкай. Бацькі былі здзіўлены, што іх дзеці могуць працаваць у групах і дыскутаваць. Яны таксама атрымалі ў школьных сшытках мэты ўрока разам з крытэрыямі поспеху (НаШтоБуЗУ) і спыталі ў дзяцей, што яны даведаліся ў гэты дзень і ў чым іх праблема, якое святло яны “ўключаюць”, падсумоўваючы мэту навучання".

Тэхніка камунікацыі з бацькамі пачаткоўцаў
На бацькоўскім сходзе бацькам школьнікаў-пачаткоўцаў прадстаўляюцца выявы (у выглядзе піктаграм) мэт для дзяцей, якія вісяць на дошцы на працягу ўсяго часу вывучэння пэўнага матэрыялу і таксама абмяркоўваюцца пасля заканчэння працы з дадзеным раздзелам. Дзеці атрымліваюць зваротную сувязь (напрыклад, па ўменнях пісаць “кручкі” ў пропісах) вусна, а бацькам (для працы з дзецьмі) будзе яна дасылаецца на электронны адрас (педагог збірае электронныя адрасы бацькоў). Абавязкова трэба запрасіць бацькоў на адкрыты ўрок для з выкарыстаннем зваротнай сувязі.

Тэхніка канструктыўнай размовы (сцэнарый)
На первом родительском собрании спросила родителей, какие их ожидания от школы, что они хотят от учителя. Родители ответили, что хотят, чтобы дети много знали. Тогда я попросила назвать формулу серной кислоты. Формулу назвала одна мама.
У. Все изучали в школе химию? Почему тогда не можете назвать формулу?
Р. Не пользуемся ею в жизни.
У. Значит, химия в школе не нужна?
Р. Нужна.
У. Для чего?
Р. Для общего развития. Чтобы развивалось мышление, память, речь.
У. Если Вам нужно будет узнать формулу серной кислоты, сможете ли Вы это сделать? Как?
Р. Найти в книгах, интернете.
У. Главное, что даёт школа – это не знания, а умения и навыки, способы действий, формирование умения учиться самостоятельно. А чтобы умения и навыки сформировались нужно многократное повторение, применение знаний на практике, активное пользование знаниями. Могут ли первоклассники научиться читать, если в день читают 5 слов. Нет. Могут ли научиться писать, если в день пишут 3 – 4 строчки букв, слогов, слов? Нет. Вы, родители, можете помочь своим детям, если будете с ними читать, писать... Хотите ли Вы помогать своим детям в учёбе? Как вы узнаете, чем заниматься с ребёнком?
Дальше рассказала родителям об информации в уголке «Сегодня на уроке», о том, как будет звучать домашнее задание, как работать с детьми дома. Познакомила родителей с основными статьями положения о безотметочном обучении.
Рассказала родителям о «волшебных линеечках», которые заменили отметку, о тестовых, самостоятельных и проверочных работах, как они будут оцениваться.
У. Что спрашивали Ваши родители, когда Вы приходили домой после школы.
Р. Что ты сегодня получил?
У. А что же Вы будете спрашивать у своих детей, ведь у них нет отметок?
Р. Что ты нового узнал? Чему научился?
Все родители сказали, что хотят и будут помогать детям учиться. Первые 2 месяца учёбы некоторые родители забывали читать информацию в уголке. А там была не только информация об учёбе, но и о прививках, праздниках, цирковых представлениях и т. д. Не читая объявления, родители попадали в неприятные, неловкие ситуации. Постепенно появилась привычка обращать внимание на информацию.

Тэхніка матрошкі
На бацькоўскім сходзе трэба паказаць перавагі фарматыўнай ацэнкі. Для пачатку зачытаць бацькам адказы дзяцей на простае пытанне: «З якімі словамі бацькі сустракаюць цябе, вяртаючыся дадому з працы?» Адказы былі прыкладна аднолькавыя і не было ніводнага пытання пра зацікаўленасць ведамі. Такім чынам прыйшлі да галоўнай ідэі: «Чаму ты сёння навучыўся?»
Далей можна пагуляць у імправізаваную «матрошку». «Матрошкі» – гэта дрэнныя адзнакі. Бацькі даставалі з «матрошкі» «матрошку», называлі магчымыя прычыны атрымання «дрэнных» адзнак. Сярод іх былі: пошук і вылучэнне інфармацыі, размеркаванне часу, самакантроль і самаправерка, банальная непадрыхтоўка, дрэннае самаадчуванне, кепскі настрой настаўніка і г. д. Потым абмяркоўваюцца перавагі фарматыўнай ацэнкі ў вырашэнні гэтых праблем.

Тэхніка пачатку ліставання
Ліст настаўніка да бацькоў.
Добры вечар!
Паважаныя бацькі, адкажыце, калі ласка, на наступныя пытанні.
1. Што часцей ваша дзіця чуе, прыйшоўшы са школы?

• Што ты атрымаў сёння?
• Што ты даведаўся сёння?

2. Што для Вас важней?

• Што сын /дачка атрымаў / ла сёння?
• Пра што сын /дачка даведаўся / лася сёння?

3. Для вас больш зразумела :

• Англійская мова: 5.
• Англійская мова: заданне выканана на дастатковым узроўні, для паляпшэння выніку, неабходна дадаць 4-5 слоў з новай лексікі, паўтарыць і праверыць утварэнне ступеняў параўнання прыметнікаў.

Цяпер мы будзем вучыцца ўсе разам. Вучыцца таму, што падказкі – гэта добра (калі настаўнік падказвае Вам і Вашым дзецям, што і як трэба палепшыць, а што зроблена добра). Фарматыўная ацэнка – гэта не ацэнка ўзроўню ведаў, а вынік сумеснай працы і мы з вамі саюзнікі (а што гэта падрабязней глядзіце тут – aacenka.by).
Спадзяюся на далейшае супрацоўніцтва.
З павагай, класны кіраўнік.

Тэхніка выканання ролі вучня (сцэнарый)
На собрании сообщила родителям, что сегодня они будут выступать в роли учеников на занятиях. Попросила во время игры быть предельно искренними и запоминать свои ощущения и мысли, т.к. они помогут нам в выборе стратегии учебного процесса.
Разыграли такие ситуации:

1. «Вопрос-ответ».

Для каждого родителя, а их у меня присутствовало на собрании 9 из 12, было заготовлено по 2 вопроса. Причем на 1-ый вопрос отвечать попросила стоя (я не сторонник ответов стоя), а на 2-ой – сидя.
Вопросы по программе 3 класса:

• когда в словах пишется ъ (ь) знак;
• запишите число, в котором 4 ед. разряда тысяч, а ед. в разряде сотен на 5 больше;
• какая птица никогда не садится на землю?
• объясните смысл поговорки «Всё познаётся в сравнении» и т.д.

2.«Расскажите о своих ощущениях».
- когда легче отвечать стоя или сидя? Почему? (все ответили, что сидя, т. к. не хотелось привлекать внимание, быть на всеобщем обозрении.)
- кто хотел, чтобы его вызвали первым? (7 из 9 ответили, что вообще не хотели отвечать.)
- хотелось ли услышать сначала ответы других «учеников», а только потом отвечать самому? Почему? (5 человек ответили «да», т. к. стеснялись / сомневались / в правильности ответа, вторым быть легче…)
- что испытывали, когда называла ваше имя для ответа на вопрос / вызывала к доске? (дискомфорт – все.)
- кому хотелось бы услышать за свой ответ отметку, стоя у доски? (взрослые «ученики» молчали и улыбались, 6 сказали, что только 8 – 10.)
- кто хотел услышать отметку за выполненную работу или прочитать анализ с рекомендациями учителя (многие «ученики» ответили, что лучше рекомендации в письменном виде, т. к. никто не услышит отметку и интересна аргументация отметки).
Поставив родителей в позицию ученика, я стремилась воссоздать для них ту ситуацию, внутренние ощущения, которые они испытывали, когда были такими же учениками, заставить родителей взглянуть на проблемы детей более глубоко, чтобы ещё раз убедиться в том, что проще всего требовать, а сложнее соответствовать чужим стандартам. И часто родители пытаются требовать от своих чад то, что в них самих было не реализовано. Посмотрев «в зеркало», с помощью внутренних ощущений, можно быстрее понять то, что порой скрыто за суетой и повседневностью, а иногда удовлетворением родительского «эго». Разговор получился у нас конструктивный. На примерах я рассказывала родителям, что большую помощь в «комфортном» учении нам может помочь методика ФА.