модулі курса. Модуль 2
Пытанні і заданні для навучання
Галоўныя пытанні пра ... пытанні
"Без пытанняў няма навучання?"
"Без пытанняў няма навучання?"
-
Як задаваць пытанні, каб яны дапамагалі дасягаць мэту ў працэсе навучання? -
Як зрабіць закрытыя пытанні адкрытымі? -
Што такое ключавое пытанне, як яго сфармуляваць і выкарыстаць на занятках? -
Як эфектыўна рэагаваць на няправільны адказ вучня? -
Як навучыць дзяцей задаваць пытанні? -
Як настаўніку навучыцца прызнаваць уласныя памылкі і не баяцца гэтага?
падыходы
Навука пра пытанні і заданні ў навучанні
Напомнім пра галоўныя метадычныя падыходы да пытанняў у навучанні
- Сфера бліжэйшага развіцця падрабязней >>
Паняцце “сфера ці зона бліжэйшага развіцця” было ўзята ў псіхолага Льва Выгоцкага, які на пачатку 30-х гадоў ХХ стагоддзя ўпершыню навукова абгрунтаваў развіццёвую тэорыю навучання. Адзін з важнейшых законаў псіхалогіі, сфармуляваных Л.Выгоцкім, сцвярджае:
Навучанне вядзе за сабой развіццё, пры якім улічваюцца як рэальныя магчымасці вучня ("зона актуальнага развіцця"), так і патэнцыяльныя ("зона бліжэйшага развіцця").
Для паспяховага навучання лепш за ўсё, калі настаўнік ведае “зону бліжэйшага развіцця” кожнага вучня. Інакш кажучы, ведае іх індывідуальныя магчымасці і адаптуе да гэтага заданні і працэс выкладання. Гэта нялёгкая задача, асабліва з вялікай колькасцю вучняў у класе.
Толькі калі настаўнік можа з заданнямі трапіць у “зону бліжэйшага развіцця” вучня, у яго з'яўляецца магчымасць эфектыўна вучыцца. Калі педагог прапануе яму заданне, якое выходзіць за межы гэтай зоны, вучань не возьмецца за яго, бо не будзе ведаць, як гэта выканаць. Калі задача знаходзіцца ніжэй за зону развіцця пэўнага вучня, ён не прыкладзе намаганняў да яе выканання і не даведаецца нічога новага.
Як можна распазнаць “зону бліжэйшага развіцця”? Лепшы метад – атрымаць інфармацыю ад вучня праз маніторынг яго навучання і дыялог з ім. Дыялог патрабуе добра прадуманых пытанняў і ўважлівага слухання.
Навучанне вядзе за сабой развіццё, пры якім улічваюцца як рэальныя магчымасці вучня ("зона актуальнага развіцця"), так і патэнцыяльныя ("зона бліжэйшага развіцця").
Для паспяховага навучання лепш за ўсё, калі настаўнік ведае “зону бліжэйшага развіцця” кожнага вучня. Інакш кажучы, ведае іх індывідуальныя магчымасці і адаптуе да гэтага заданні і працэс выкладання. Гэта нялёгкая задача, асабліва з вялікай колькасцю вучняў у класе.
Толькі калі настаўнік можа з заданнямі трапіць у “зону бліжэйшага развіцця” вучня, у яго з'яўляецца магчымасць эфектыўна вучыцца. Калі педагог прапануе яму заданне, якое выходзіць за межы гэтай зоны, вучань не возьмецца за яго, бо не будзе ведаць, як гэта выканаць. Калі задача знаходзіцца ніжэй за зону развіцця пэўнага вучня, ён не прыкладзе намаганняў да яе выканання і не даведаецца нічога новага.
Як можна распазнаць “зону бліжэйшага развіцця”? Лепшы метад – атрымаць інфармацыю ад вучня праз маніторынг яго навучання і дыялог з ім. Дыялог патрабуе добра прадуманых пытанняў і ўважлівага слухання.
- Таксаномія пытанняў Блума падрабязней>>
Добра вядомая настаўнікам таксаномія Б. Блума – не толькі класіфікацыя навучальных мэт, але і сістэма работы з пытаннямі і заданнямі ў навучанні.
Для прыкладу разгледзім шэсць тыпаў пытанняў, сфармуляваных паводле таксаноміі Б. Блума:
Хімія
Хімічныя ўласцівасці, атрыманне і прымяненне бензолу (10 клас)
1 узровень. Запамінанне: У якія хімічныя рэакцыі можа ўступаць бензол?
2 узровень. Разуменне: Растлумачце, чаму бензол гарыць полымем, якое копціць?
3 узровень. Прымяненне: З дапамогай якіх рэакцый можна ажыццявіць наступныя ператварэнні: метан - ацэтылен - бензол - нітрабензол? (напішыце ўраўненні)
4 узровень. Аналіз: Параўнайце ўласцівасці бензолу і талуолу.
5 узровень. Ацэнка: Як вы думаеце, з якімі рэчывамі стырол будзе ўступаць у хімічную рэакцыю? Абгрунтуйце свой адказ, выкарыстоўваючы будову рэчываў у рэакцыі далучэння.
6 узровень. Стварэнне: Прапануйце спосаб атрымання ізабутану з этану.
Замежная мова
Вышэйшая адукацыя (10 клас)
1 узровень. Запамінанне: Якія ўстановы вышэйшай адукацыі ёсць у нашай краіне?
2 узровень. Разуменне: Як вы зразумелі пазіцыю аўтара праслуханага тэксту пра вышэйшую адукацыю?
3 узровень. Прымяненне: Знайдзіце ў даведніку для абітурыентаў тры новыя прафесіі, якія ілюструюць змены ў вышэйшай адукацыі.
4 узровень. Аналіз: Праслухайце другі тэкст пра вышэйшую адукацыю. Чым меркаванне аўтара першага тэксту адрозніваецца ад меркавання другога? У чым меркаванні падобныя?
5 узровень. Ацэнка: Як вы лічыце, меркаванне каго з аўтараў тэкстаў пра вышэйшую адукацыю больш абгрунтаванае? Хто здолеў вас пераканаць? Чаму?
6 узровень. Стварэнне: Напішыце ліст вашаму замежнаму сябру (100-120 слоў), у якім вы раскажаце аб сваім стаўленні да пытанняў вышэйшай адукацыі і сваёй прафесіі мары.
Звяртаем увагу! Шырока распаўсюджаны прыём з назвай "Рамонак Блума" не вельмі адпавядае класіфікацыі Бенджаміна Блума і гэтым пацверджвае ўмоўнасць класіфікацый, але прадстаўляе шырокі спектр практыкі работы з пытаннямі (лічыцца прыёмам тэхналогіі развіцця крытычнага мыслення).
Прыём "Рамонак Блума"
1. Простыя (фактычныя) пытанні – адказваючы на іх, трэба назваць нейкія факты, успомніць і прайграць вызначаную інфармацыю. Простыя пытанні пачынаюцца са слоў: "Што ...?", "Дзе ...?", "Калі ....?", "Колькі ...?", "Якія ...?"
2. Удакладняльныя пытанні пачынаюцца са слоў: "Значыць, ты кажаш, што…", "Калі я правільна зразумеў, то…", "Я магу памыляцца, але, па-мойму, вы сказалі пра…".
3. Інтэрпрэтацыйныя (тлумачальныя) пытанні пачынаюцца са слова «чаму» і накіраваны на ўсталяванне прычынна-выніковых сувязяў: "Чаму жабы адносяцца да земнаводных?.
4. Творчыя пытанні маюць часціцу б, элементы ўмоўнасці, здагадкі, прагнозу. "Што адбудзецца, калі ..."
5. Ацэначныя пытанні накіраваны на высвятленне крытэрыяў ацэньвання тых ці іншых падзей, з’яў, фактаў: "Чаму штосьці добра, а штосьці дрэнна?", "Чым адзін урок адрозніваецца ад іншага?" і г. д.
6. Практычныя пытанні накіраваны на ўсталяванне ўзаемасувязі паміж тэорыяй і практыкай: "Як бы вы паступілі на месцы героя апавядання?". Такога роду пытанні яшчэ раз прымушаюць звярнуцца да ўжо выказанага або дазваляюць удакладніць, вывесці на паверхню схаваную інфармацыю.
Для прыкладу разгледзім шэсць тыпаў пытанняў, сфармуляваных паводле таксаноміі Б. Блума:
Хімія
Хімічныя ўласцівасці, атрыманне і прымяненне бензолу (10 клас)
1 узровень. Запамінанне: У якія хімічныя рэакцыі можа ўступаць бензол?
2 узровень. Разуменне: Растлумачце, чаму бензол гарыць полымем, якое копціць?
3 узровень. Прымяненне: З дапамогай якіх рэакцый можна ажыццявіць наступныя ператварэнні: метан - ацэтылен - бензол - нітрабензол? (напішыце ўраўненні)
4 узровень. Аналіз: Параўнайце ўласцівасці бензолу і талуолу.
5 узровень. Ацэнка: Як вы думаеце, з якімі рэчывамі стырол будзе ўступаць у хімічную рэакцыю? Абгрунтуйце свой адказ, выкарыстоўваючы будову рэчываў у рэакцыі далучэння.
6 узровень. Стварэнне: Прапануйце спосаб атрымання ізабутану з этану.
Замежная мова
Вышэйшая адукацыя (10 клас)
1 узровень. Запамінанне: Якія ўстановы вышэйшай адукацыі ёсць у нашай краіне?
2 узровень. Разуменне: Як вы зразумелі пазіцыю аўтара праслуханага тэксту пра вышэйшую адукацыю?
3 узровень. Прымяненне: Знайдзіце ў даведніку для абітурыентаў тры новыя прафесіі, якія ілюструюць змены ў вышэйшай адукацыі.
4 узровень. Аналіз: Праслухайце другі тэкст пра вышэйшую адукацыю. Чым меркаванне аўтара першага тэксту адрозніваецца ад меркавання другога? У чым меркаванні падобныя?
5 узровень. Ацэнка: Як вы лічыце, меркаванне каго з аўтараў тэкстаў пра вышэйшую адукацыю больш абгрунтаванае? Хто здолеў вас пераканаць? Чаму?
6 узровень. Стварэнне: Напішыце ліст вашаму замежнаму сябру (100-120 слоў), у якім вы раскажаце аб сваім стаўленні да пытанняў вышэйшай адукацыі і сваёй прафесіі мары.
Звяртаем увагу! Шырока распаўсюджаны прыём з назвай "Рамонак Блума" не вельмі адпавядае класіфікацыі Бенджаміна Блума і гэтым пацверджвае ўмоўнасць класіфікацый, але прадстаўляе шырокі спектр практыкі работы з пытаннямі (лічыцца прыёмам тэхналогіі развіцця крытычнага мыслення).
Прыём "Рамонак Блума"
1. Простыя (фактычныя) пытанні – адказваючы на іх, трэба назваць нейкія факты, успомніць і прайграць вызначаную інфармацыю. Простыя пытанні пачынаюцца са слоў: "Што ...?", "Дзе ...?", "Калі ....?", "Колькі ...?", "Якія ...?"
2. Удакладняльныя пытанні пачынаюцца са слоў: "Значыць, ты кажаш, што…", "Калі я правільна зразумеў, то…", "Я магу памыляцца, але, па-мойму, вы сказалі пра…".
3. Інтэрпрэтацыйныя (тлумачальныя) пытанні пачынаюцца са слова «чаму» і накіраваны на ўсталяванне прычынна-выніковых сувязяў: "Чаму жабы адносяцца да земнаводных?.
4. Творчыя пытанні маюць часціцу б, элементы ўмоўнасці, здагадкі, прагнозу. "Што адбудзецца, калі ..."
5. Ацэначныя пытанні накіраваны на высвятленне крытэрыяў ацэньвання тых ці іншых падзей, з’яў, фактаў: "Чаму штосьці добра, а штосьці дрэнна?", "Чым адзін урок адрозніваецца ад іншага?" і г. д.
6. Практычныя пытанні накіраваны на ўсталяванне ўзаемасувязі паміж тэорыяй і практыкай: "Як бы вы паступілі на месцы героя апавядання?". Такога роду пытанні яшчэ раз прымушаюць звярнуцца да ўжо выказанага або дазваляюць удакладніць, вывесці на паверхню схаваную інфармацыю.
- Тэхналогія развіцця крытычнага мыслення падрабязней>>
Тэхналогія развіцця крытычнага мыслення праз чытанне і пісьмо была распрацавана ў канцы XX стагоддзя. Заснавальнікі тэхналогіі Курт Мерэдзіт, Джыні Сціл, Чарльз Тэмпл, Скот Уолтэр прыйшлі да высновы, што крытычнае мысленне — гэта неабходная ўмова, якая дапамагае нам рабіць усвядомлены выбар, прадказваць і планаваць наступствы нашых учынкаў і несці адказнасць за прынятыя рашэнні. Калі чалавек пытаецца, шукае адказ на пытанне, значыць, думае, таму значную ролю ў развіцці крытычнага мыслення навучэнцаў граюць пытанні.
Тэхналогія складаецца з трох стадый навучальнага працэсу: выкліку, асэнсавання зместу і рэфлексіі.
Першая стадыя — выклік (evocation). На гэтай стадыі важна абудзіць пазнавальную цікавасць, сфарміраваць жаданне здабываць новую інфармацыю, дапаўняць яе і паглыбляць. Але гэта толькі палова задачы: другая палова звязана з актуалізацыяй ужо наяўных ведаў, што дае дадатковы стымул да вывучэння ўсё новага і новага.
Другая стадыя — асэнсаванне зместу (realization of meaning). Гэта азначае ўзаемадзеянне з новай інфармацыяй, якая паступае. Адбываецца яе сістэматызацыя і асэнсаванне. Вучань задумваецца аб структуры аб'екта (працэс, з'ява), вучыцца фармуляваць пытанні па меры суаднясення старой і новай інфармацыі. На гэтай стадыі адбываецца фарміраванне ўласнай пазіцыі навучэнца і яго думкі адносна пытання, якое разглядаецца.
Трэцяя стадыя — рэфлексія (reflection). Разважанне падчас якога адбываецца суаднясенне новай інфармацыі і наяўных ведаў, выпрацоўка ўласнай пазіцыі, ацэнка працэсу, і таксама матывацыя да далейшага пашырэння ведаў, асваення навыкаў, працягу навучання.
На кожнай з трох стадый арганізуецца работа з пытаннямі.
«Тонкія» пытанні – пытанні рэпрадуктыўнага плану, якія патрабуюць адназначнага адказу: хто... што... калі... як звалі... ці было... ці згодны вы... ці мог... можа... будзе... у асноўным працуюць на першай стадыі.
«Тоўстыя» пытанні – пытанні, якія патрабуюць разважання, прыцягнення дадатковых ведаў, умення аналізаваць: дайце тлумачэнне, чаму... чаму вы думаеце... чаму вы лічыце... у чым розніца... выкажыце здагадку, што будзе, калі... што, калі... (пераважна – другая і трэцяя стадыі).
Метадычны дапаможнік па крытычным мысленні, у якім вялікая ўвага надаецца рабоце з пытаннямі, можна паглядзець тут Методичка
по критическому мышлению
Тэхналогія складаецца з трох стадый навучальнага працэсу: выкліку, асэнсавання зместу і рэфлексіі.
Першая стадыя — выклік (evocation). На гэтай стадыі важна абудзіць пазнавальную цікавасць, сфарміраваць жаданне здабываць новую інфармацыю, дапаўняць яе і паглыбляць. Але гэта толькі палова задачы: другая палова звязана з актуалізацыяй ужо наяўных ведаў, што дае дадатковы стымул да вывучэння ўсё новага і новага.
Другая стадыя — асэнсаванне зместу (realization of meaning). Гэта азначае ўзаемадзеянне з новай інфармацыяй, якая паступае. Адбываецца яе сістэматызацыя і асэнсаванне. Вучань задумваецца аб структуры аб'екта (працэс, з'ява), вучыцца фармуляваць пытанні па меры суаднясення старой і новай інфармацыі. На гэтай стадыі адбываецца фарміраванне ўласнай пазіцыі навучэнца і яго думкі адносна пытання, якое разглядаецца.
Трэцяя стадыя — рэфлексія (reflection). Разважанне падчас якога адбываецца суаднясенне новай інфармацыі і наяўных ведаў, выпрацоўка ўласнай пазіцыі, ацэнка працэсу, і таксама матывацыя да далейшага пашырэння ведаў, асваення навыкаў, працягу навучання.
На кожнай з трох стадый арганізуецца работа з пытаннямі.
«Тонкія» пытанні – пытанні рэпрадуктыўнага плану, якія патрабуюць адназначнага адказу: хто... што... калі... як звалі... ці было... ці згодны вы... ці мог... можа... будзе... у асноўным працуюць на першай стадыі.
«Тоўстыя» пытанні – пытанні, якія патрабуюць разважання, прыцягнення дадатковых ведаў, умення аналізаваць: дайце тлумачэнне, чаму... чаму вы думаеце... чаму вы лічыце... у чым розніца... выкажыце здагадку, што будзе, калі... што, калі... (пераважна – другая і трэцяя стадыі).
Метадычны дапаможнік па крытычным мысленні, у якім вялікая ўвага надаецца рабоце з пытаннямі, можна паглядзець тут Методичка
по критическому мышлению
Мы пачалі са сферы бліжэйшага развіцця па Выгоцкаму, успомнілі пра тэхналогію развіцця крытычнага мыслення, спыніліся на рознаўзроўневых пытаннях паводле Блума і
ідзём далей, да практыкі.
ідзём далей, да практыкі.
Дыдактыка
Навошта настаўніку сістэмна працаваць пытаннямі на ўроку? >>
Праца з пытаннямі можа быць самай нуднай часткай навучання, але можа стаць самай жаданай і запатрабаванай на ўроку ...
Настаўнікі звычайна не задумваюцца пра тое, якім чынам яны працуюць з пытаннямі. Таму спачатку вызначым праблемы, звязаныя з пытаннямі ў навучанні:
- Настаўнікі задаюць шмат закрытых пытанняў і часта самі на іх адказваюць. Напрыклад: “Ад якіх велічынь залежыць электрычнае супраціўленне?”
- Настаўнікі занадта захапляюцца пытаннямі на праверку ведаў вучняў – так званыя пытанні пра факты. Напрыклад: “Калі адбылася Грунвальдская бітва?”, “У якіх адзінках вымяраецца напружанне?”. Вядома, такія пытанні таксама неабходныя, яны паказваюць, наколькі добра вучань ведае матэрыял. Але пры гэтым яны не прымушаюць школьнікаў разважаць.
- Дзеці, якія да школы ахвотна распытваюць бацькоў і выхавальнікаў пра ўсё, што яны бачаць, страчваюць такую цікаўнасць у школе. Магчыма, гэта вынікае з таго, што інфармацыю яны атрымліваюць раней, чым паспяваюць ёй зацікавіцца.
- Настаўнікі даюць зашмат інфармацыі, не пакідаючы дзецям часу на роздум і развагі. На пытанне “Як доўга пасля пастаноўкі пытання вы чакаеце адказу вучня?” большасць настаўнікаў адказвала так: “Некалькі секунд”. Многія педагогі ўвогуле не даюць вучням такога часу і выклікаюць першага вучня, які падымае руку. Такім чынам, час на роздум над пытаннем працягваецца да першай узнятай рукі. Калі ж такіх няма, настаўнік звычайна сам адказвае на пастаўленае пытанне. Вучні прызвычайваюцца да падобнай сітуацыі і перастаюць разважаць над адказам. Яны спадзяюцца, што на пытанне адкажа хтосьці іншы – вучань, які заўсёды падымае руку, або сам настаўнік.
- Настаўнік выклікае толькі пэўных вучняў, як правіла, найбольш здольных. Ён робіць так таму, што хоча хутка атрымаць правільны адказ, які звычайна можа даць здольны вучань. На пытанне: “Як вы думаеце, ці многія вучні ўдзельнічаюць у адказах на пытанні”, настаўнікі, як правіла, адказвалі, што імкнуцца задаваць пытанні розным вучням. Але насамрэч адбываецца іншае – апытваюцца толькі некаторыя вучні, таму што "слабыя" нічога не могуць і што лепш для ўсіх проста іх ігнараваць. Гэтыя стэрэатыпы не заўсёды звязаны з кагнітыўнымі здольнасцямі дзіцяці, часта непаспяховасць – гэта сацыяльны фактар. Але пазбавіцца ад гэтага ярлыка навучэнцу з цягам часу становіцца проста немагчыма.
- Настаўнік ставіць пытанні пра тое, што добра ведае сам і што дзецям нецікава.
Методыка
Як працаваць з пытаннямі на ўроку, каб і вучні і настаўнік атрымалі ад іх карысць?
Правілы і тэхнікі задавання пытанняў >>
Уменне задаваць добрыя пытанні – вялікае майстэрства і адзін з асноўных інструментаў у навучанні
Паспяховасць «апытальнай» дзейнасці настаўніка залежыць ад таго, ці добра настаўнік:
Добра працуюць: :30 секунд маўчання перад кожным наступным адказам; мазгавы штурм у парах на працягу 2-3 хвілін; запісванне адказаў перад іх агучваннем; абмеркаванне агучаных адказаў у парах.
- умее ставіць мэты, вызначаць крытэрыі і фармуляваць адпаведныя пытанні для іх дасягнення
- ствараць у класе спрыяльную для эфектыўнай камунікацыі і навучання атмасферу
- звяртацца да вучняў з пытаннямі не толькі па вучэбным матэрыяле, але і пытацца пра сам працэс навучання.
- Вызначайце мэты пытанняў – навошта вы збіраецеся іх задаць. Менавіта мэтавызначэнне дазволіць вам выбраць тыпы пытанняў і заданняў, якія будуць прапанаваны навучэнцам.
- На ўроку займайце пазіцыю не кантралёра, а партнёра ў працэсе навучання. Адказваючы на пытанні, вучні не павінны баяцца шчыра выказваць свае пачуцці і меркаванні, яны павінны ведаць, што настаўнік не будзе выкарыстоўваць гэта супраць іх.
- Паклапаціцеся пра якасць вашых пытанняў, якія павінны стымуляваць мысленне, уключаць вучняў у працэс навучання і заахвочваюць шукаць адказы. Задавайце адкрытыя пытанні і ключавыя пытанні.
- Кантралюйце час адказу вучняў – пачакайце не менш за 5 секунд, перш чым запытаць адказ. Дазвольце вучням падумаць, пажадана паведаміць, колькі часу ў іх будзе на фармуляванне адказу на ваша пытанне.
- Прытрымлівайцеся прынцыпу непадымання рукі – адыдзіце ад формы выклікання вучняў шляхам падымання рукі – дзякуючы гэтаму ўсе вучні падумаюць над адказам.
- Практыкуйце ўзаеманавучанне – пошук адказу ў парах – у працэсе навучання задавайце пытанні парам, а не асобным вучням, каб навучэнцы адчувалі сябе ў бяспецы і вучыліся выкарыстоўваць веды адзін аднаго.
- Навучайце на памылках – не чакайце адзіна правільнага адказу, дайце вучням права рабіць памылкі, якія вы будзеце выкарыстоўваць у працэсе навучання.
- Час на адказ
Добра працуюць: :30 секунд маўчання перад кожным наступным адказам; мазгавы штурм у парах на працягу 2-3 хвілін; запісванне адказаў перад іх агучваннем; абмеркаванне агучаных адказаў у парах.
- Пытанні вучняў
- Што я ўжо ведаю?
- Падаграванне дыскусіі
- Няправільныя адказы
- 5 "Чаму?"
- Сляпы лёс ці выпадковы выбар таго, хто будзе адказваць ...
- Ланцужок
- ТАК ці НЕ?
- "20+3"
методыка
Як зрабіць закрытыя пытанні адкрытымі?
Стратэгіі па замене закрытых пытанняў на адкрытыя >>
Большасць настаўнікаў задаюць закрытыя пытанні і прапануюць вучням тэсты, якія не патрабуюць грунтоўных адказаў. Закрытыя пытанні – гэта пытанні самага нізкага ўзроўню на веданне вучэбнага матэрыялу. Настаўнік замест таго, каб задаваць пытанні, якія патрабуюць фактычных ведаў, можа перабудаваць іх так, каб яны патрабавалі больш разважанняў. Напрыклад, замест пытання: "Якая з'ява называецца рэзананс?" карысна спытаць "Чаму трэба ведаць, што такое рэзананс?"
Стратэгіі па замене закрытых пытанняў на адкрытыя паводле Яна Патвароўскага
Закрытае пытанне: У якім годзе адбылося нармандская заваёва Брытаніі? (адказ – 1066)
1. Ты згодны, што нарманская заваёва 1066 года плённа паўплывала на развіццё Брытаніі?
2. Як бы развівалася Брытанія, калі б у 1066 годзе не адбылося нарманскай заваёвы?
3. Растлумач, чаму ў англійскай мове столькі французскіх запазычанняў.
4. Чым адрозніваецца ўплыў нарманаў на развіццё англійскай мовы ад адпаведнага ўплыву ў выніку заваёвы германскімі плямёнамі?
5. Нарманская заваёва адбылося ў 1066 годзе. Як па-іншаму можна назваць нарманаў і іх мову?
Закрытае пытанне: Які жанр п'есы "Раскіданае гняздо" Янкі Купалы? (адказ – драма).
1. Як ты думаеш, "Раскіданае гняздо" - гэта драма, трагедыя ці камедыя? Растлумач сваё меркаванне.
2. "П'еса "Раскіданае гняздо" – гэта драма. Ты згодны? Чаму так? Чаму не?
3. Сучасныя рэжысёры павінны ставіць п'есу "Раскіданае гняздо" як драму ці як трагедыю? А можа, як фарс?
4. Чаму можна назваць п'есу "Раскіданае гняздо" трагедыяй?
5. Якім быў бы змест п'есы "Раскіданае гняздо", калі б аўтар задумаў камедыю?
Стратэгіі па замене закрытых пытанняў на адкрытыя паводле Яна Патвароўскага
- Выбар правільнага адказу з прапанаваных і абгрунтаванне свайго выбару.
- Сцвярджэнне, з якім вучні могуць пагадзіцца альбо не і абгрунтаваць свой выбар.
- Пошук адрозненняў: Чаму гэта добра, а гэта – дрэнна?
- Агучванне адказу і пастаноўка пытання, якім чынам мы дайшлі да гэтага адказу.
- Прадстаўленне іншага бачання праблемы.
Закрытае пытанне: У якім годзе адбылося нармандская заваёва Брытаніі? (адказ – 1066)
1. Ты згодны, што нарманская заваёва 1066 года плённа паўплывала на развіццё Брытаніі?
2. Як бы развівалася Брытанія, калі б у 1066 годзе не адбылося нарманскай заваёвы?
3. Растлумач, чаму ў англійскай мове столькі французскіх запазычанняў.
4. Чым адрозніваецца ўплыў нарманаў на развіццё англійскай мовы ад адпаведнага ўплыву ў выніку заваёвы германскімі плямёнамі?
5. Нарманская заваёва адбылося ў 1066 годзе. Як па-іншаму можна назваць нарманаў і іх мову?
Закрытае пытанне: Які жанр п'есы "Раскіданае гняздо" Янкі Купалы? (адказ – драма).
1. Як ты думаеш, "Раскіданае гняздо" - гэта драма, трагедыя ці камедыя? Растлумач сваё меркаванне.
2. "П'еса "Раскіданае гняздо" – гэта драма. Ты згодны? Чаму так? Чаму не?
3. Сучасныя рэжысёры павінны ставіць п'есу "Раскіданае гняздо" як драму ці як трагедыю? А можа, як фарс?
4. Чаму можна назваць п'есу "Раскіданае гняздо" трагедыяй?
5. Якім быў бы змест п'есы "Раскіданае гняздо", калі б аўтар задумаў камедыю?
Прапануем паглядзець прыклады пяці стратэгій перафармулёўкі закрытых пытанняў па розных вучэбных прадметах у адкрытыя
»
методыка
Як можа выглядаць і як працуе ключавое пытанне?
Ключавое пытанне гэта той кручок, які «чапляе» ўвагу вучня і не адпускае яго датуль, пакуль адказ на пытанне не знойдзены. Гэта такія пытанні, якія выводзяць навучэнцаў за межы школьнага жыцця і ствараюць сітуацыю пазнавальнай напружанасці. Ключавое пытанне закранае больш шырокі кантэкст тэмы, якая вывучаецца на ўроку, датычыцца прадбачання і практычнага прымянення ведаў. Ключавое пытанне можа выглядаць ... як карта з пазнакай месца, дзе схаваны скарб ...
Як прыдумаць добрае ключавое пытанне? Рэкамендацыі і прыклады>>
Настаўнік павінен знайсці ключавое пытанне яшчэ перад урокам, на этапе яго падрыхтоўкі. Мы раім задаваць ключавыя пытанні ў пачатку ўрока, каб даць вучням магчымасць шукаць на іх адказы на працягу ўсяго занятку. Неабходна пастаянна звяртацца да ключавога пытання: спачатку – як ідзе працэс пошуку адказу, а потым – які адказ на пытанне, ці знайшлі яго?
Звычайна ключавыя пытанні гэта адкрытыя пытанні. Яны павінны быць сфармуляваны так, каб вучань жадаў шукаць на іх адказы і пачынаюцца са слоў: “чаму”, “якім чынам”, “пры якіх умовах”, “на чым будуецца ваша ўпэўненасць”, “якім будзе ваша рашэнне з нагоды”. Такое пытанне патрабуе разгорнутага адказу ў вольнай форме.
Што трэба зрабіць, каб сфармуляваць добрае ключавое пытанне?
Як адзначаюць эксперты, ключавыя пытанні не абавязкова маюць «пытальны» выгляд. Гэта могуць быць апісанне праблемы ці гіпотэзы, малюнак ці здымак, калаж ці нават паводзіны настаўніка. Настаўнікі фізікі і хіміі часта выкарыстоўваюць у якасці ключавога пытання пастаноўку эксперыменту, гісторыкі – рэканструкцыю гістарычнай падзеі, грамадазнаўцы – ролевую гульню, мовазнаўцы – інтэрв'ю з аўтарам і інш.
Прыклады ключавых пытанняў ад беларускіх настаўнікаў
Пачатковыя класы
Звычайна ключавыя пытанні гэта адкрытыя пытанні. Яны павінны быць сфармуляваны так, каб вучань жадаў шукаць на іх адказы і пачынаюцца са слоў: “чаму”, “якім чынам”, “пры якіх умовах”, “на чым будуецца ваша ўпэўненасць”, “якім будзе ваша рашэнне з нагоды”. Такое пытанне патрабуе разгорнутага адказу ў вольнай форме.
Што трэба зрабіць, каб сфармуляваць добрае ключавое пытанне?
- яшчэ раз прааналізаваць мэту ўрока
- падумаць, як гэтая мэта спалучаецца з раней вывучаным матэрыялам, з іншымі ведамі пра навакольны свет, якія атрыманы на ўроках па іншых прадметах
- паразважаць, якое пытанне магло б зацікавіць вучняў і заахвоціць іх да пошуку адказаў.
Як адзначаюць эксперты, ключавыя пытанні не абавязкова маюць «пытальны» выгляд. Гэта могуць быць апісанне праблемы ці гіпотэзы, малюнак ці здымак, калаж ці нават паводзіны настаўніка. Настаўнікі фізікі і хіміі часта выкарыстоўваюць у якасці ключавога пытання пастаноўку эксперыменту, гісторыкі – рэканструкцыю гістарычнай падзеі, грамадазнаўцы – ролевую гульню, мовазнаўцы – інтэрв'ю з аўтарам і інш.
Прыклады ключавых пытанняў ад беларускіх настаўнікаў
Пачатковыя класы
- Што было б, калі б людзі не дамовіліся пісаць словы з вялікай літары?
- Якая, акрамя снега, прыкмета зімы паказвае жывёлам на спосабы зімоўкі?
- Чаму некаторыя дзеясловы не вызначыліся са сваёй формай? (Беларуская мова. 4 клас Нявызначаная форма дзеяслова)
- Як вы думаеце, грыбы – гэта расліны або жывёлы? (Чалавек і свет. Тэма "Грыбы")
- Чаму людзі імкнуцца апранацца па-сучаснаму?
- Уявіце сабе, ваш сябар з Германіі хоча даведацца, дзе вы жывяце. Як вы можаце апісаць сваю вуліцу?
- Што агульнага паміж Адамам Міцкевічам і верашчакай? (Тэма: Беларуская нацыянальная кухня, 4 клас )
- Вядомае выказванне гучыць “Памылка – першы крок да поспеху”. Калі гэта так, то чаму навокал не так шмат геніяў? ( 10 клас. Тэма: Вялікія людзі)
- У нашым падручніку – 12 урокаў пра моду. Але ніводнага слова пра эка-моду. Гэта выпадковасць ці знарок? (9 клас. Тэма : Мода)
- Што з’яўляецца асноўнымі крытэрыямі, каб назваць малюнак мастацкім творам (малюнак вучня пачатковага класа і “Чорны квадрат” Казіміра Малевіча) (10 клас. Тэма: Мастацтва)
- "Кліматычныя асаблівасці Канады, ЗША і Велікабрытаніі” – абгрунтуйце, дзе лепш за ўсё адпачыць і ў які перыяд. (9 клас. Тэма: Надвор'е)
- Чаму лічыцца, што грамадзянская вайна прыносіць больш бед для краіны, чым вайна з іншай дзяржавай?
- Адраджэнне – гэта нешта новае ці добра забытае старое? Ці не было Адраджэнне простым паўтарэннем антычнасці? (Сусветная гісторыя, 6 клас. Тэма: Ранняе Адраджэнне)
- У балотах і азерах Беларусі шмат жалезнай руды, а бронзы (сплаў волава і медзі) зусім няма. Чаму ж тады спачатку быў бронзавы век, а потым жалезны? (Гісторыя Беларусі, 6 клас. Тэма: Пачатак выкарыстання металаў на беларускіх землях)
- Чаму Вітаўта называюць Вялікім? (Тэма: Княжанне Вітаўта)
- Дакажыце ці абвергніце: Падчас кіравання М. Хрушчова ў краіне пачалася дэмакратызацыя грамадскага жыцця. Можна візуалізаваць пытанне: прадставіць два плакаты (адзін з выявай І. Сталіна на фоне У. Леніна, другі такі ж, але з выявай М. Хрушчова) і папрасіць параўнаць. (Гісторыя Беларусі. 9 клас. Тэма: Грамадска-паілітычнае жыццё ў другой палове 1940-х-першай палове 1960-х гг.)
- Выстаўляю напаказ бутэльку са сталовым воцатам і бутэлечку з настойкай валяр'яны. Пытанне: "Што агульнага ў змесцівах гэтых сасудаў?"
- Мы ведаем, што вада – вадкасць без колеру, паху і смаку. Чым можна растлумачыць факт таго, што крынічная вада мае прыемны смак?
- Дзве аднолькавыя па масе і аб’ему колбы запоўнілі пры аднолькавых умовах адну – паветрам, а другую – кіслародам і герметычна зачынілі коркамі. Як можна даведацца, у якой з колбаў знаходзіцца кісларод?
- Што змянілася б у нашым жыцці, каб кіслароду ў складзе паветра было болей? (7 клас. Тэма: Кісларод як простае рэчыва. Кісларод у прыродзе. Паветра як сумесь газаў. Метады збірання газаў.)
- Ці могуць кіслоты выпасці нам прама на галаву? Як перадухіліць іх выпадзенне? (10 клас. Тэма: Кіслоты)
- Чаму хлеб, калі яго доўга жаваць, набывае салодкі смак? (10 клас. Тэма: Крухмал)
- Як Вы думаеце, ці зменіцца цана на тавар, калі яе спачатку павялічыць на 20%, а затым паменшыць на 20%?
- На аркушы паперы А4 намаляваць "амаль паралельныя прамыя" і сечаную прамую. Пытанне: “Як вы лічыце, ці перасякуцца дадзеныя прамыя, калі працягваць іх за межы ліста?”
- Паняцце “модуль ліку” сустракаецца ў матэматыцы; дзе вы сустракаліся з ім у жыцці? (Тэма урока: Модуль ліку. Процілеглыя лікі.)
- Як вызначыць, што вада ў возеры прыдатная для піцця?
- Казка: “У бацькі было дзве дачкі. Вырашыў ён аддаць іх замуж. Жаніху вельмі спадабалася малодшая дачка, але па правілах ён павінен ажаніцца са старэйшай. І ён паставіў умову:“Ажанюся з той, у якой хутчэй закіпіць чайнік.” З кім ён ажаніўся і чаму?
- У вас дома на балконе захоўваецца бульба. Вы даведаліся, што ноччу будуць замаразкі, але пераносіць бульбу ў кватэру вы не хочаце. Што вы зробіце?
- Выпадак на Каўказе. Для сустрэчы гасцей бацька даў сыну гліняны гарлач і папрасіў прынесці з пограба віно. Калі той паднёс гарлач з віном, бацька спытаў: “А чаму ты прынёс палову гарлача?” Як бацька здагадаўся?
- Змяненне надвор’я ў тайзе паляўнічыя вызначаюць гледзячы на галіны дрэваў (ёлак). На што яны звяртаюць увагу?
- Электрыкі кажуць: “Гарачая спайка заўсёды халодная, а халодная — заўсёды гарачая”. У чым сэнс гэтага выказвання?
- Па якой прычыне рымскі імператар Нерон назіраў за гладыятарскімі баямі, гледзячы на іх праз адшліфаваны ізумруд?
- Кім бы мог стаць дзядзька Антось у наш час?
- Як пазбегнуць такой сітуацыі, у якой апынуўся лірычны герой? (Тэма: Ніл Гілевіч. Верш “Маці”)
- У чым заключаецца педагагічны поспех дзядзькі Антося? 5 лайф-хакаў ад дзядзькі для заваявання аўтарытэту ў дзяцей.
- Ці апраўданы ўдзел жанчын у вайне? Свой адказ абгрунтуйце (Тэма: Еўдакія Лось.Верш “Дзяўчаты мінулай вайны”)
»
методыка
Як працаваць з матрыцай пытанняў?
Матрыцу пытанняў прапанаваў настаўнік Рос Морысан Макгіл, аўтар кнігі "Ацэнка. Планаванне. Навучанне", якая разышлася тыражом больш за 20 тысяч асобнікаў і стала педагагічным бестсэлерам года. Матрыца пытанняў выдатна падыходзіць для канструявання пытанняў рознага ўзроўню. Як працуе матрыца пытанняў Макгіла: Пытанні да фота, дакумента ці малюнка фармулююцца на перакрыжаванні слупкоў і радкоў. Агульны ўзровень складанасці пытанняў узрастае з левага верхняга кута ў ніжні правы кут. Прапануем паглядзець на матрыцу пытанняў і прыклады яе выкарыстання ў галерэі.
важнае
Пытанні вучняў і рэфлексія ... Навошта і як знайсці на іх час?
Падсумуем пра пытанні>>
Практычна кожнае дзіця, як толькі навучыцца гаварыць, увесь час задае пытанні, цікавіцца светам. Чаму гэтае жаданне знікае ў школе? На жаль, чым старэйшымі становяцца вучні, тым менш пытанняў яны задаюць. Пытанні, якія задаюць падлеткі, носяць пераважна працэдурны характар, яны толькі жадаюць атрымаць інфармацыю аб задачы, якую ім трэба выканаць. Гэта адбываецца па многіх прычынах, у тым ліку страх паказацца смешным перад класам.
Як настаўнікі, мы ведаем, як важна далучаць навучэнцаў у працэс навучання і стымуляваць задаваць пытанні. Мы ведаем, што, задаючы пытанне, навучэнцы павінны загадзя падумаць, прааналізаваць матэрыял і ацаніць тое, што яны добра не разумеюць.
Як забяспечыць, каб у вучняў было дастаткова часу і прасторы для фармулявання пытанняў?
Недастаткова прызнаць важнасць пытанняў, якія задаюць вучні. Для гэтага неабходна стварыць умовы, гэта значыць даць месца і час для пытанняў. Настаўнік павінен запланаваць іх у ходзе ўрока. Гэта дапамагае так прадумаць мэты ўрока, каб пытанні навучэнцаў маглі дапамагчы ў іх дасягненні. Па-другое, абмежаваць сваю прамову перад класам на карысць вучняў. Добры настаўнік не той, хто шмат і прыгожа гаворыць, а той, хто ўмее слухаць і матываваць выказвацца вучняў.
Якія пытанні падахвочваюць вучняў думаць?
Гэта не толькі тыя пытанні, якія стымулююць вучняў да разважання, пошуку прычын і больш глыбокага аналізу і абгрунтаванняў, але і даюць ім магчымасць выказаць свае пачуцці і праявіць стаўленне.
Пошук прычын
Як настаўнікі, мы ведаем, як важна далучаць навучэнцаў у працэс навучання і стымуляваць задаваць пытанні. Мы ведаем, што, задаючы пытанне, навучэнцы павінны загадзя падумаць, прааналізаваць матэрыял і ацаніць тое, што яны добра не разумеюць.
Як забяспечыць, каб у вучняў было дастаткова часу і прасторы для фармулявання пытанняў?
Недастаткова прызнаць важнасць пытанняў, якія задаюць вучні. Для гэтага неабходна стварыць умовы, гэта значыць даць месца і час для пытанняў. Настаўнік павінен запланаваць іх у ходзе ўрока. Гэта дапамагае так прадумаць мэты ўрока, каб пытанні навучэнцаў маглі дапамагчы ў іх дасягненні. Па-другое, абмежаваць сваю прамову перад класам на карысць вучняў. Добры настаўнік не той, хто шмат і прыгожа гаворыць, а той, хто ўмее слухаць і матываваць выказвацца вучняў.
Якія пытанні падахвочваюць вучняў думаць?
Гэта не толькі тыя пытанні, якія стымулююць вучняў да разважання, пошуку прычын і больш глыбокага аналізу і абгрунтаванняў, але і даюць ім магчымасць выказаць свае пачуцці і праявіць стаўленне.
Пошук прычын
- Як вы думаеце, чаму гэта працуе?
- Ці заўсёды гэта будзе добрае рашэнне?
- Чаму гэта правільна?
- Як вы можаце гэта даказаць?
- Як вы можаце падвесці вынік?
- Якія контраргументы вы можаце прывесці?
- Якія яшчэ рашэнні вы бачыце?
- Што вы думаеце пра гэта?
- З чым вы згодны і з чым не згодны?
- Якое сваё пытанне вы маглі б задаць на гэты конт?
- Як вы можаце пераканаць нас у гэтым?
- Як вы можаце даказаць, што гэта праўда?
- Чаму гэты адказ мае для вас сэнс?
- Што, калі гэта няпраўда?
- Як проста перадаць тое, што вы думаеце пра гэта?
Праверце сябе і атрымайце брашуру з матэрыяламі модуля
Тэст для самаправеркі
У нашым курсе няма экзаменаў і адзнак у балах. Тэсты для самаправеркі размешчаны ў якасці дапамогі ўдзельнікам дыстанцыйнага навучання для лепшага разумення методыкі фарматыўнага ацэньвання і даюць арыенціры распрацоўшчыкам для ўдасканалення зместу курса. Падчас самаправеркі форма не збірае персанальныя даныя ўдзельнікаў (ананімная).
Жадаем поспехаў у навучанні!
Жадаем поспехаў у навучанні!
